Ова е неговата приказна – за менторите што поставуваа вистински прашања, тимовите што работеа како едно, и сцената на која идеите добиваат живот.

1. Што те мотивираше да се пријавиш на Startup Weekend Ohrid и со каква идеја дојде?

Мотивацијата произлезе од желбата за вмрежување со професионалци од областа на стартап бизниси и програмирање, како и од стремежот кон унапредување на вештини поврзани со истражување на пазарот, програмирање, развој на маркетинг стратегии и ефективно презентирање пред публика. 

Мојата идеја се засноваше на решавање на реален пазарен проблем – креирање агрегатор кој ќе ги обедини цените на компјутерски делови и галантерија од различни продавници на едно место.

2. Какво е твоето искуство досега – соработката со тимот, менторите, атмосферата?

Искуството беше значително подобро и по-позитивно од очекуваното. Секој од менторите беше исклучително подготвен да помогне во надминување на предизвиците со кои се соочуваа нашите бизнис-идеи. Со скромен и прецизен пристап, нè насочуваа како да размислуваме стратешки и критички, без да ни ги наметнат решенијата. Овој процес ми помогна да развијам подлабоко, аналитичко размислување и да се фокусирам на суштинските проблеми поврзани со нашата стартап идеја. Атмосферата ја обликуваа самите тимови, од кои секој беше целосно посветен на тоа нивната идеја да биде најдобро развиена и претставена во текот на трите интензивни дена. Секоја индивидуа во тимовите покажа натпреварувачки дух, но истовремено и подготвеност за соработка и поддршка кон останатите учесници, создавајќи мотивирачка и продуктивна средина.

3. Дали ти се смени визијата за претприемништво откако си тука?

За само три интензивни дена, мојата визија за претприемништвото се трансформираше речиси целосно. Верувам дека и кај поголемиот дел од учесниците чувството беше слично – искуството ни отвори нови перспективи и начини на размислување.

4. Кој момент од настанот досега најмногу ќе го паметиш?

Моментот кога секоја група на ментори одвои барем 15 минути за искрено да ја разбере нашата бизнис идеја и да ни помогне со предизвиците со кои се соочувавме беше навистина вреден. Во текот на тие неколку часови менторство, сфатив колку малку всушност знаев за сопствената идеја – колку прашања не сме си ги поставиле и колку препреки не сме ги ни предвиделе, а камоли решиле.

5. Како се носиш со предизвикот да презентираш идеја за толку кратко време?

Горд сум на моето искуство и на желбата за презентирање пред публика. Иако имам претходно искуство, тремата беше присутна – но и мотивирачка. Најуникатниот момент беше предизвикот да ја пренесеме целата идеја, развивана три дена, во само три минути. Она што навистина ги разликува добрите од одличните претприемачи е способноста да ја комуницираат својата идеја јасно, концизно и суштински – дури и во најограничено време.

6. Што научи од другите тимови и идеи што ги слушна тука?

Kога креативни умови се здружуваат, со добра тимска координација и водство, може за многу кратко време да се изгради функционален производ, да се додадат корисни функционалности и да се развијат одлични идеи преку брејнсторминг.

7. Дали те инспирира овој настан да продолжиш да работиш на својата идеја и по завршувањето?

Пред настанот не очекував дека ќе добијам мотив да продолжам со оваа или било која идеја. Но по интеракцијата со менторите и инспирацијата од нивните успеси, сега сум помотивиран од кога било да ја развивам својата идеја понатаму.

Веста и текстот се делумно превземени од порталот WebMind.mk, кој заедно со Стартап Охрид и Охрид Тех Сити беа еден од главните поддржувачи и медиумски партнери на Стартап Викенд Охрид 2025.

Јован Иловски  е студент на постдипломски студии на Универзитетот за информатички науки и технологии „Св. Апостол Павле“ во Охрид, кој паралелно работи на низа **иновативни решенија и развојни проекти во делот на вештачката интелегенција и новите веб технологии.**Во пријатен разговор со него откриваме детали за неговиот развоен пат, за неговите искуства и предизвици во развојот на софтверски решенија како и за тимот со кој ја разви апликацијата Џиниус Офр(Genius Offer)-AI алатка за генерирање на маркетинг понуди.Зборуваме и за неговите искуства и импресии од учеството на разни натпревари и хакатони, со осврт на искуството од Стартап Викенд Охрид 2022 на кое освои прво место и за неговите очекувања пред и по освоената награда.  

Најпрво го прашавме за најновиот проект кој го лансира тимот со кој работи, за што се работи, како дошле до идејата за развој на овој продукт и кога ги поставиле првите нацрти за неговото создавање.

Што е Џиниус Офр(Genius Offer) и за кого е наменета оваа апликација?

Genius Offer AI е алатка базирана на вештачка интелигенција, наменета за брзо и лесно креирање на убедливи маркетинг-понуди. Преку оваа платформа, корисниците внесуваат основни информации за својот бизнис, производи и целна публика, а потоа добиваат ефективни понуди кои се специјално генерирани за да ја зголемат продажбата и конверзијата кај потенцијалните купувачи. Оваа алатка е наменета најмногу за:

• Мали бизниси и претприемачи
• Дигитални маркетери
• Фриленсери

Нејзината цел е да им помогне на корисниците кои сакаат да ја подобрат ефикасноста на нивните маркетинг кампањи, да креираат привлечни понуди, e-mail кампањи и да ја презентираат нивната понуда на начин на којшто подобро ќе ја таргетираат нивната публика.

Со Genius Offer AI, процесот на креирање понуди станува значително побрз и полесен, со што корисниците штедат време и ресурси, а истовремено ја зголемуваат ефективноста на нивните маркетинг-активности.

Кој проблем го решава истата и какви функционалности им пружа истата на корисниците (како истата им помага на корисниците - што подобрува, што намалува, што поттикнува итн.)? На кој принцип функционира оваа апликација и за кого е наменета?

Genius Offer AI го решава проблемот со креирање ефективни и убедливи маркетинг-понуди. Бизнисите и маркетинг-професионалците често се соочуваат со потешкотии кога треба да направат продажна понуда која ќе биде јасна, интересна, привлечна и соодветно приспособена за нивната публика. Овој процес знае да биде долготраен, напорен и неефикасен, а понекогаш и неуспешен, што резултира во слаба конверзија и изгубен потенцијален профит. Genius Offer AI им помага на корисниците преку повеќе функционалности:

• Автоматизирано генерирање понуди-Со минимален внес на информации, автоматски креира персонализирани, убедливи и јасни маркетинг-понуди.
• Персонализација според публика- Ги приспособува понудите според потребите и преференциите на целната група, зголемувајќи ја релевантноста.
• Подобрување на конверзиите-Генерира понуди со докажани маркетинг-техники што поттикнуваат поголема конверзија (од посетители во купувачи/клиенти).
• Заштеда на време и ресурси-Ја скратува потребата за долготрајни процеси за креирање содржина и анализа.
• Поттикнување на продажба-Ја подобрува атрактивноста на понудите и поттикнува интерес кај потенцијалните клиенти, што резултира во повисоки стапки на продажба.

Корисникот дава одговор на одредени прашања поврзани со дејноста која ја извршува (тип на бизнис, производ, целна публика, и сл.), а Genius Offer AI користи претходни успешни примери и шаблони за да предложи оптимални маркетинг понуди.

На кој начин оваа апликација ќе им помага на корисниците при користењето на истата? Кој реален проблем го решава?

Genius Offer AI им помага на корисниците со тоа што го поедноставува и автоматизира процесот на креирање маркетинг-понуди, овозможувајќи лесно и брзо создавање на персонализирани и привлечни содржини според специфичните потреби на бизнисот и неговата целна публика. Со автоматското генерирање на содржините, апликацијата го намалува времето и напорот кои корисниците би ги потрошиле за пишување и испробување на различни маркетинг-стратегии, а истовремено користи проверени маркетинг-принципи за зголемување на конверзијата и продажбата. Дополнително, Genius Offer AI им помага на корисниците полесно и побрзо да донесат квалитетни одлуки за типот и содржината на нивните понуди, притоа поттикнувајќи креативност и иновативност преку нови идеи и предлози. Апликацијата постојано се подобрува, учејќи од однесувањето и повратните информации на корисниците, што со текот на времето овозможува создавање на сè подобри и поефективни понуди. Ваквата помош доведува до поефикасно маркетинг-работење, намалување на грешките, подобрена комуникација со купувачите и општ раст на бизнисот.

Кој стои зад тимот кој ја изработи апликацијата Џиниус Офр(Genius Offer)?

Genius Offer AI е развиена од Eagle IT Solutions, компанија специјализирана за развој на иновативни технолошки решенија, како интерен продукт од компанијата. Тимот на Eagle IT Solutions чиј дел сум и јас се состои од искусни професионалци во областа на вештачката интелигенција, маркетингот и развојот на софтвер, кои заедно работат на создавање на платформи како Genius Offer AI.

Како дојдовте до идеја да ја изработите Genius Offer? (што забележавте, каков проблем увидовте за да дојдете до решение со вашата апликација, како решивте да му излезете во пресрет на проблемот итн. )

Genius Offer настана од забелешката дека голем број претприемачи и мали бизниси се соочуваат со сериозни предизвици при креирањето на ефикасни маркетинг-понуди. Нашиот тим забележа дека повеќето компании често губат време и ресурси во експериментирање и тестирање на различни маркетинг-стратегии, но сепак не успеваат да постигнат доволно добри резултати поради недостаток на знаење или пристап до професионални маркетинг-алатки. Воочувајќи го овој проблем, решивме да понудиме практично решение преку иновативна платформа што автоматски ќе генерира привлечни и персонализирани понуди со помош на вештачката интелигенција. Целта ни беше да им овозможиме на корисниците брзо и едноставно да креираат понуди што ќе бидат поефективни, ќе ја зголемат продажбата и конверзијата, и ќе им помогнат да се истакнат во конкуренцијата. Вака ја создадовме Genius Offer—платформа што директно им излегува во пресрет на реалните потреби на малите бизниси и маркетинг-тимовите, овозможувајќи им да го максимизираат својот потенцијал со минимален напор.

Со кои предизвици се соочувавте за време на развојот на идејата (или поконкретно од фазата на идеја до фазата на MVP(МОП-Минимум Остварлив Производ) и изработка на апликацијата?

При развојот на Genius Offer, нашиот тим се соочи со неколку значајни предизвици од фазата на почетната идеја до создавањето на минималниот остварлив производ (MVP). Првиот предизвик беше јасно дефинирање на потребите и очекувањата на целната публика, бидејќи беше неопходно да ја разбереме комплексноста на проблемот што сакаме да го решиме. Понатаму, интегрирањето на вештачката интелигенција и насоките кои требаше да и се дадат на истата, беше комплексен технички предизвик. Дополнително, требаше да балансираме помеѓу техничката комплексност на алатката и потребата за едноставен и интуитивен кориснички интерфејс. Тоа значеше дека требаше да направиме платформа што ќе биде лесна за користење, дури и за корисници кои немаат претходно искуство со слични алатки. Исто така, се соочивме и со ограничени ресурси и временски рамки, што нè примора да бидеме многу селективни при дефинирањето на функционалностите за MVP фазата. И покрај овие предизвици, тимот успеа да ги надмине преку константно тестирање, фокусирани итерации, и директна комуникација со потенцијални корисници.

Колку време работевте на изработка на идејата (проектот) и како стигнавте до оваа фаза на ланисирање на истата?

Развојот на Genius Offer AI започна со идентификување на потребата за алатка која ќе им помогне на бизнисите брзо и ефикасно да креираат убедливи понуди. Од почетната идеја до лансирањето на минимално одржливиот производ (MVP), процесот траеше неколку месеци. Во ова време, тимот се фокусираше на истражување на пазарот, развој и тестирање на платформата за да се осигура нејзината ефикасност и прифатливост. Овој пристап овозможи создавање на платформа која ги задоволува потребите на корисниците и е подготвена за лансирање во MVP фазата.

Што ве мотивираше најмногу за да стигнете до оваа фаза?

Најголема мотивација беше желбата да се реши проблемот со креирање ефективни маркетинг-понуди и да им се помогне на малите бизниси, маркетери и претприемачи да постигнат подобри резултати со помалку напор. Верувавме во нашите знаења, вештини и способности, но и во тоа дека технологијата може да направи значителна разлика во начинот на кој луѓето пристапуваат кон продажбата и маркетингот. И покрај сите предизвици, упорноста и вербата во успехот секогаш те одржуваат на вистинскиот пат.

Дополнително, компактноста и мултидисциплинарноста на тимот беа клучни фактори – секој од нас донесе различна експертиза од областа на програмирање, вештачка интелигенција, маркетинг, бизнис и претприемништво, што ни помогна да ги надминеме предизвиците. Нашата решителност да успееме и покрај сите пречки, заедно со тимската синергија, ни овозможи да ја донесеме до MVP фазата.

Јован, студент сте на Универзитетот за информатички науки и технологии „Св. Апостол Павле“ во Охрид.Во колкава мера стекнатото знаење и вешини за време на образовниот процес ви овозможија полесно да ја развиете вашата идеја?Што е тоа што ви го понуди факултетот/овбразовниот процес а сметавте дека не би можеле да го стекнете на друго место(факултет)? Кои ви беа/се омилени предмети, какви афинитети развивте кон истите и како ви помогнаа тие во текот на развојот?

Како студент на Универзитетот за информатички науки и технологии „Св. Апостол Павле“ во Охрид, можам да кажам дека стекнатото знаење и вештини за време на образовниот процес ми помогнаа значително во развојот на идејата и нејзината реализација. Факултетот ми понуди солидна техничка основа, но истовремено и практично искуство кое ми овозможи полесно да ги разберам проблемите со кои се соочуваат бизнисите и средината и како технологијата може да ги реши.

Јован, кои ваши претходно стекнати предзнаења (вештини) во образовниот процес ви помогнаа најмногу во обмислувањето и развојот на идејата?

Моето образование во областа на компјутерските науки и инженерство ми помогна да развијам инженерски пристап кон решавање на проблеми. Техничките предмети како Софтерско Инженерство, Интернет Програмирање, Машинско Учење и многу други, ми овозможија да стекнам солидна основа за користење на соодветни алатки и технологии во различни проблемски контексти. Од друга страна, предмети како Е-Бизнис ми помогнаа да гледам и од бизнис перспективата, односно како да се пласира еден производ на пазарот, како да се спроведуваат истражувања и како да се создаде успешна бизнис-стратегија.

Покрај формалното образование, моето учество на различни хакатони и стартап натпревари, како што се Startup Weekend Ohrid, Game Jam+ и проектот  Mpreneur, ми овозможија да стекнам практично искуство, да разберам како различни делови од светот се соочуваат со уникатни предизвици и да се поврзам со претприемачи и инженери од различни индустрии. Дополнително, учеството во акцелераторски програми, како што е „Од идеја до реален бизнис“ на „Сеавус Акцелератор“, „Сеавус Едукативен центар“ и „Национален младински совет на Македонија“, како и присуството на престижниот Web Summit, еден од најголемите настани од IТ сферата, ми овозможија да стекнам драгоцено знаење за стартап екосистемите, претприемништвото и начинот на кој успешните технолошки компании го пробиваат својот пат на глобалниот пазар. Воедно да се има поддршка од локалната стартап заедница и да се биде дел од локалниот стартап екосистем како што е Стартап Охрид е од огромна помош и значење.

Што го прави така компактен и успешен вашиот тим за да може успешно да ја развие и лансира апликацијата?

Нашиот тим е успешен и компактен благодарение на неговата мултидисциплинарност, каде што секој член има специфична улога и придонесува со своите вештини и експертиза. Оваа разновидност ни овозможи да ги покриеме сите клучни аспекти потребни за развој, оптимизација и лансирање на продукти.

Дали имавте поддршка во изминатиот период и од кого?

Идејата ја развивавме интерно во компанијата како наш продукт, па одлучивме да ја претставиме истата пред глобална публика на Web Summit во Лисабон, каде што се стекнавме со корисни информации и совети, како од потенцијални партнери, така и од клиенти кои ја испробаа апликацијата и ни ја трасираа патеката за во иднина, па може да се каже дека тоа е најголемата поддршка која ја добивме.

Кој тип на поддршка ви беше најдрагоцена при развојот на идејата?

При развојот на Genius Offer AI, секој од нас на различен начин поединечно допринесе во успешоста на проектот, но воедно не изостана и меѓусебното помагање и надополнување со нашите вештини и способности (скил-сетови) од различни области. Можам и да ја издвојам видливоста-можноста јавноста да ја запознаеме со нашата идеја преку учество и експонирање на истата на настани од светски/глобален карактер.

Што сметате дека најмногу ви недостасуваше при реализацијата на идејата и апликацијата?

При реализацијата на Genius Offer AI, сметам дека најмногу ни недостасуваа ресурси и финансии. Иако тимот имаше силни технички вештини и претприемачки дух, некои други клучни фактори (како финансии, човечки ресурси со специфични знаења и вештини, достапност до таленти со познавања на напредни програмски јазици и технологииитн. ) можеа да ни бидат од помош за полесно и побрзо да ја развиеме и лансираме апликацијата, а и да ја доведеме до некоја наредна фаза.

Што би предложиле за истото да се промени или подобри?

Прво, би било корисно да се организираат повеќе натпревари, хакатони и стартап настани, бидејќи тие овозможуваат тестирање на идеите, стекнување на вештини и вмрежување со потенцијални партнери. Исто така, потребни се повеќе можности за презентирање на апликации и стартапи пред поширока публика, што би овозможило привлекување на инвеститори и корисници.

Дополнително, би помогнало подобро вмрежување со искусни претприемачи и креатори на слични апликации, како и развој на менторска мрежа, каде што успешни стартапи и експерти би споделувале своите искуства и совети. Исто така, треба да има повеќе извори на финансирање, вклучувајќи грантови, стартап фондови, инвеститорски програми и поддршка од институции, за да се помогне во раните фази на развој.

Кое е мотото на Џиниус Офр (Genius Offer) и зошто се одлучивте баш за истото?

Мотото на Genius Offer AI е: „Создавајте понуди толку добри што луѓето ќе се чувствуваат глупаво да кажат не'“.

Се одлучивме за ова мото бидејќи совршено ја отсликува нашата мисија: да им помогнеме на бизнисите да креираат неодоливи и убедливи понуди кои директно резонираат со нивната целна публика.

Ова мото е инспирирано од книгата "$100M Offers" на Алекс Хормози, која детално објаснува како да се креираат неодоливи и висококонвертирачки понуди што ги привлекуваат клиентите и ги зголемуваат продажбите.

Што се однесува до вашето последно лансирано решение, апликацијата Џиниус Офр(Genius Offer), на кој начин би ги заинтересирале корисниците да ја користат истата? 

За да ги заинтересираме корисниците да ја користат Genius Offer AI, веќе нудиме бесплатна пробна верзија, овозможувајќи им да ја тестираат алатката и да увидат нејзината вредност во подобрување на нивните маркетинг понуди. Преку таргетиран маркетинг, блогови и видеа, покажуваме како бизнисите можат да ги зголемат своите конверзии.

Кои се вашите развојни планови и идни предизвици? Дали планирате надградби на апликацијата и какви?

Нашите развојни планови за Genius Offer AI вклучуваат континуирани надградби со цел подобрување на функционалностите и проширување на можностите што ги нуди апликацијата.Го користиме постојаниот фидбек што го добиваме, за да ја доусовршуваме и да додаваме нови функционалности.

Која е вашата најомилена парола(мисла) која ве движи и мотивира да се движите напред?

Една од мислите што ме мотивира и ме движи напред е: "Ако не постои пат, создади го." Оваа мисла ја одразува мојата верба дека не треба да чекаме можности – треба сами да ги создадеме. Во светот на технологијата и претприемништвото, иновациите не доаѓаат само од следење на веќе воспоставени правила, туку и од храброста да се создаде нешто ново, дури и кога патот не е јасно дефиниран.

Кој е ваш најомилен претприемач или претприемачи како role-model-и (примери) на кого се огледате и зошто?

Еден од претприемачите на кои најмногу се огледувам е Илон Маск. Неговата способност да размислува визионерски и да презема храбри чекори во индустрии каде што многумина не се осмелуваат е нешто што навистина ме инспирира. Неговата работа со Tesla, SpaceX, Neuralink и други компании покажува дека со доволна посветеност и иновативност, можеш да ги поместиш границите на можното. Она што најмногу го ценам кај Маск е неговата непоколеблива верба во своите идеи, дури и кога сите околу него мислат дека се невозможни.

Јован, пред равојот и изработката на апликацијата Џиниус Офр(Genius Offer) во изминатиот период учествувавте на неколку натпревари, и воедно се стекнавте со неколку награди меѓу кои со првото место на Стартап Викенд Охрид 2022/Startup Weekend Ohrid 2022.Можете ли да ни го пренесете стекнатото искуство и импресиите од настанот?

Учеството на Startup Weekend Ohrid 2022, каде што освоивме прво место, беше едно од најзначајните искуства што ми помогнаа во мојот претприемачки и кариерен развој. Тоа беше првиот настан каде што вистински доживеав како изгледа процесот на претворање на идеја во реален продукт за само 54 часа, работејќи во тим, под менторство на искусни претприемачи и професионалци.

На овој настан научив како да валидирам бизнис идеја, да подготвам бизнис план, да ја развијам MVP верзијата на продуктот за кратко време и како успешно да го презентирам пред публика и инвеститори. Една од најважните вештини што ги стекнав беше подготовката на бизнис презентација (pitching) – како да ја раскажам приказната за производот на начин што ќе ги убеди жирито и потенцијалните инвеститори во неговата вредност. Сепак, прво треба вие самите да верувате во идејата за да ги убедите и другите да веруваат во истата.

По овој настан, продолжив да учествувам на други натпревари како Game Jam+, каде што се стекнав со искуство во развој на дигитални продукти, тимска работа во динамична средина и брза имплементација на идеи. После тоа, учестував во проектот mPreneur преку Порака Нова, кадешто имав можност да презентирам идеја пред интернационална публика на фестивалот WSA Young Innovators во Грац, Австрија.

Овие настани и натпревари, ме научија дека успешните стартапи не се создаваат само со добра идеја, туку со способноста да ја реализирате, да ја валидирате, да ја презентирате и да ја адаптирате според потребите на пазарот.

Кажете ни нешто повеќе за идејата, односно за апликацијата Advices.mk со која настапивте на Стартап Викенд Охрид 2022 и со која освоивте прва награда? Што беше основната замисла на тимот и што ве донесе до првото место?

На Startup Weekend Ohrid 2022, нашиот тим ја создаде платформата Advices.mk, која освои прво место. Идејата беше да се креира дигитална платформа која ги поврзува граѓаните со адвокати, овозможувајќи едноставен пристап до правни совети, особено за лица што живеат во рурални или оддалечени средини. Прототипот нудеше приказ на адвокати со нивните портфолија, при што корисниците можеа да изберат адвокат што најмногу им одговара, да прикачат документи и да воспостават директна комуникација.

Нашата победа беше резултат на јасно дефиниран проблем и практично решение, брза валидација на идејата, како и ефективна презентација пред судиите.

Јован, погоре споменавте дека учествувавте на неколку натпревари, работилници, обуки и настани кои ви помогнаа во кариерниот развој и во развојот на неколку продукти(апликации).Дали би се пријавиле повторно на следни такви натпревари, односно настани и што би им препорачале на вашите врсници идни претприемачи?

Да, апсолутно би се пријавил повторно на вакви натпревари, работилници и настани, бидејќи тие одиграа клучна улога во мојот кариерен развој и во развојот на моите проекти и апликации. Овие настани ми овозможија да развијам нови вештини, да ги тестирам и валидирам моите идеи, да стекнам вредни контакти, како и да добијам менторска поддршка што ми помогна да ги унапредам моите претприемачки и технички способности. Би им препорачал да не се двоумат, туку активно да се пријавуваат и да учествуваат на стартап натпревари, хакатони, работилници и обуки, бидејќи придобивките се огромни. Овие настани не се само можност за натпреварување, туку и одлична платформа за учење, вмрежување и развој на бизнис и технички вештини.

За секој што сака да биде претприемач или да развива иновативни решенија, учеството на вакви настани е еден од најдобрите начини за личен и професионален развој. Дури и ако идејата во моментот не ви е целосно дефинирана, овие натпревари, хакатони и работилници ќе ви помогнат да ја изградите и да ја подобрите.

**Порака до идните млади претприемачи:**👉 Не се плашете да учествувате, пробувајте, учете, поврзувајте се и најважно – не се откажувајте!

Јован во моментот си студент на постдипломски студии на Универзитетот за информатички науки и технологии „Св. Апостол Павле“ во Охрид  и паралелно вработен во софтверска компанија.Доколку повторно се запрашате денес за тоа како би изгледал вашиот иден кариерен пат од денешна перспектива, што би одговориле? Би избрале да се 1.самовработите , односно да основате сопствена компанија и да продолжите да “пливате“ во претприемачките води или пак би се одлучиле да се 2.вработите и да работите за друга компанија? Зошто го избравте било кој од одговорите?

Да, моментално работам како програмер и сум дел од тимот на Eagle IT Solutions во Струга, а исто така паралелно сум студент на постдипломски студии, на програмата за дигитална бизнис аналитка на Универзитетот за информатички науки и технологии „Св. Апостол Павле“ во Охрид. Покрај тоа, исто така сум демонстратор по предмети од прв циклус студии.

Засега, фокусиран сум да бидам активен во индустријата и во академијата, залагајќи се за нивна се поголема поврзаност. Во однос на мојот иден кариерен пат, целта ми е да продолжам во овие води и да ги пренесувам моите знаења и искуства на идните генерации.

За крај што би им (пре)порачале на вашите врсници и на останатите идни млади претприемачи кои имаат своја идеја/замисла?

На сите млади претприемачи и иноватори кои имаат идеја или замисла, би им порачал: не плашете се да започнете! Најголемиот ризик е да не направите ништо. Секоја голема идеја започнува со првиот чекор, без разлика колку мали ви изгледаат почетните можности.

Ви препорачувам:

• Пријавувајте се и учествувајте на натпревари, хакатони и стартап настани. Овие искуства не само што ќе ви помогнат да ја усовршите вашата идеја, туку ќе запознаете ментори, идни партнери и луѓе што можат да ви помогнат да напредувате.
• Не плашете се да ги презентирате вашите идеи. Колку повеќе зборувате за нив, толку повеќе ќе добивате корисни совети и можности за подобрување. Кажете и “добредојде” на секоја конструктивна критика.
• Вмрежувајте се и градете контакти. Понекогаш, токму запознавањето на вистинските луѓе може да го промени текот на вашата кариера.
• Пробувајте нови технологии, алатки и програмски јазици. Колку повеќе експериментирате, толку повеќе нови можности ќе ви се отворат.
• Иновирајте и бидете храбри. Светот припаѓа на оние што се осмелуваат да размислуваат поинаку. Промените доаѓаат од оние кои се доволно храбри да ги предизвикаат статус-квото.
• Научете се да донесувате сопствени одлуки! Не дозволувајте стравот од неуспех да ве спречи. Дури и ако не успеете од првпат, ќе научите нешто што ќе ве направи подобри следниот пат.
• Најважно од сè –не одложувајте! Патот на претприемништвото е исполнет со предизвици, но исто така и со неверојатни можности, нови знаења и вредни пријателства.

Интервјуто е дел од заедничка проектна задача на студенти од Универзитетот за информатички науки и технологии “Св.Апостол Павле“ – Охрид, а со задоволство поддржан и од Стартап Охрид, првата формална организација за подршка на стартап и високотехнолошки компании во Охрид! Со задоволство ве очекуваме да ни се придужите во реализација на слични проекти и настани на следниот линк1 и линк2. Во меѓувреме за нови настани и вести пратете не на нашиот Startup Ohrid Facebook и Instagram профил.

Во продолжение го продолжуваме вториот дел од интервјуто со браќата Боби и Жанко Мојсовски, сопственици на инди студио за изработка на компјутерски видео игри лоцирано во Охрид од каде управуваат со успешен глобален бизнис и нижат светски успеси.

Во првиот дел од интервјуто кое го водевме со тимот на МистивДев (MystiveDev) откривме детали за нивните рани почетоци, предизвици и успеси при креирањето на игрите, како и за патот на успехот на овој млад креативен тим.

Во вториот дел од интервјуто ги прашавме за нивниот најнов проект (издадена игра), за трендовите и потенцијалот на гејминг индустријата, за можностите за промовирање на Охрид и Македонија како дестинација за развој на игри како и за идните планови и предизвици на МистивДев.

Имаат ли Македонија и Охрид потенцијал за развој на гејминг индустрија? Што би предложиле за да се поттикне и развие истата во Охрид и градот да стане потенцијален гејминг-центар(центар за развој на игри)?

Дефинитивно! Кај нас имаме доста млад кадар со потенцијал за учење и унапредување, меѓутоа од неколку разговори кои сме ги имале и неколку искуства, една работа која можиме да ја заклучиме е дека недостасува поттик, недостасува амбициозност и волја да успееш без разлика на се.  Кога велиме, без разлика на се – ќе зборуваме од сопствено искуство. Ако целта е да се направи игра, треба добро да се испланира и да се размисли како да се дојде до таа цел. Еден од најдобрите цитати кој и ден денес ние го следиме “Ќе успееш кога ќе го замениш “не можам“ со “како можам“? Ова е на некој начин наш цитат, меѓутоа произлегува од цитатот на Роберт Кијосаки: Наместо да кажеш “не можам да си го дозволам тоа, да кажуваш: како можам да си го дозволам тоа? (Instead of saying “I can’t afford it”, change it to “How can I afford it?”. Истото се случува и кај нас. Не е битно дали препреката е маркетинг, ифлуенсерство, 3Д моделирање, програмирање – запрашајте се “како ќе го направам тоа?“ – Јутјуб? Курс на интернет? Ќе пишам до некој експерт на форуми или дискорд? Решението мора да го барате без разлика на се.

Како развојот на овие игри може да го промовираат Охрид и Македонија надвор во светот? Кои се придобивките на државата и на градот Охрид од развојот на ваква индустрија? Може ли да ни посочите низ примери како конкретно вие (MystiveDev) го промовирате Охрид и Македонија?

Одлично прашање и во баш вистински момент. Нашиот сегашен паблишер (Snail Games USA) имаат студија ширум светот, од Калифорнија до Кина. Само што добивме мејл кој вели дека нивните фанови, гејмери (што се бројат во милиони), многу често се интересираат за гејм девелоперите и нивните животи, а особено од каде доаѓаат. Па поради тоа, побараа од нас слики и видеа од Охрид, а набргу како дел од маркетингот на нашата најнова игра, ќе имаме едно ОГРОМНО изненадување за промоција на Охрид со една многу позната личност од нашите простори.

Зошто го одбравте токму Охрид за отворање на вашето инди студио? Што значи да се работи и да се развиваат игри од Охрид?Кои се предностите а кои недостатоците да се работи од Охрид?

Мислам дека најголемата причина беше што Охрид е дома. Ние го сакаме Охрид, премногу. Од душевниот мир, до преубавото езеро и историските споменици, до целокупната историја и митологија на овој наш град. Како викаат, дома си е дома. Предности ги има премногу – а според нас, недостатоци, нити еден. Ќе не прашате како е тоа возможно? Од нашето 14 годишно искуство досега, една работа која ја научивме е дека Интернетот навистина го поврза светот. Благодарение на интернетот можеме се да правиме од дома, да користиме локален талент, локална инфраструктура, бизнис можности, да градиме локален и глобален нетворкинг, да запознаваме луѓе, да се дружиме со нив на Јутјуб, на Твич, на Стим, по форуми, да бидиме гости на подкасти и емисии, а социјалните мрежи се уште еден голем додаток за поврзување со експерти, фанови и инвеститори. Едноставно Охрид ги нуди сите предиспозиции за делувај ЛОКАЛНО, развивај ГЛОБАЛНО!

Чести учесници, говорници и (ко)огранизатори сте на разни настани, натпревари и работилници  во изминатиот период?Дали може да ни издвоите неколку и која е целата на истите.

Да, најчесто сме биле гости на овие настани, а целта ни е да ги мотивираме младите да размислуваат, да сонуваат и да сфатат дека денес со труд, со планирање и со силна волја се е возможно. Исто така, да им го преставиме светот на гејм девелопментот и да им укажеме дека да, благодарение на интернетот денес, комплетно е возможно да успееш во оваа гранка која постојано расте и се развива.

Раскажете ни нешто повеќе за вашиот најнов проект?

Chasmal Fear е акциона survival horror игра направена во Unreal Engine 5 и се игра од перспектива на bodycam. Играта може да се игра со еден, или со двајца играчи (coop). Дејствието е во 2077 година, во еден огромен (научно-фантастичен) подводен град каде мистериозно луѓето, животните и растенијата почнуваат да мутираат во изобличени мутанти, а вашата цел е да ја истражите мистеријата и да ја спречите мутацијата пред да дојде на површината. Клучни моменти на играта се: ограничени ресурси како муниција што ги тера играчите стратешки да размислуваат дали ќе се борат или ќе се прикрадат, избори кои целосно би го промениле вашиот гејмплеј (ќе ве однесат на скроз нови левели) и чудовиштата непредвидливо мутираат кога ќе ги поразите. Кога би гледале од аспект на инспирација, би приметиле дека играта црпи инспирации од неколку ремек-дела како: Dead Space, Doom 3, Half-Life 2, па и од литературни дела како книгите на Lovecraft.

Од неодамна добивте инвестиција од познат холивудски издавач на видео игри. За каква инвестиција станува збор, што значи тоа за вас и што се беше потребно за да ја добиете истата?

Да, ова ни е втора инвестиција (претходната беше за Mirror Forge со паблишерот DreadXP), додека ова е за Chasmal Fear од паблишерот Snail Games USA / Wandering Wizard. Овде би зборувале онолку колку што договорот ни дозволува, меѓутоа станува за финансиска инвестиција, како и тимови за Quality Testing, комплетно дигитален маркетинг од социјални медиуми, до платени реклами, до Email Newsletter, контакт со новинари и постојано преведување на играта на 14 различни јазици.

Кое е мотото на MystiveDev и зошто се одлучивте баш за истото?

Мотото на Мистив Дев Д.О.О (MystiveDev LLC) е “Define Your Gaming Legacy” – тоа ја преставува нашата основна филозофија како компанија за развој на видеоигри. Веруваме дека видео игрите се многу повеќе од обична забава – тоа е едно создавање на искуства кои оставаат траен впечаток. Без разлика дали станува збор за впечатлива приказна (storyline), иновативни механики или незаборавни multiplayer моменти, сакаме нашите игри да им овозможат на играчите да создадат свои сопствени приказни и спомени.

Баш ова мото ја одразува и нашата посветеност на создавање игри кои ќе го издржат тестот на времето. Нашата цел е да градиме искуства кои играчите ќе ги паметат, ќе ги споделуваат и кон кои ќе се враќаат. Во суштина, да придонесеме кон трајна гејминг оставнина – една во која секој избор на играчот, секоја авантура или заедничко искуство ќе имаат значење.

Која е вашата најомилена парола(мисла) која ве движи и мотивира да се движите напред?

Навистина тешко прашање, ги има неколку:

“Почетната точка на секое достигнување е волја“, “Огромното постигнување најчесто се раѓа од голема жртва, но никогаш како резултат на себичност“, “Победата е секогаш возможна за личност која одбива да престане да се бори“ – Наполеон Хил.

“Ако сакате да одите негде, најдобро е да најдите некој кој веќе бил таму“, “Најмоќното нешто кое го имаме е нашиот мозок“, “Ги има оние кои прават нештата да се случуваат, оние кои гледаат како нештата Се случуваат и оние кои велат Што се случи“ – Роберт Кијосаки.

Кој е ваш најомилен претприемач или претприемачи како role-model-и (примери) на кого се огледате и зошто?

Од аспект на претприемништво, би рекол Наполеон Хил. Меѓутоа, блиску до него би ги ставиле и Роберт Кијосаки, Сајмон Синек, Ронда Брн, Алекс Хормози и нашиот Ниче Димовски. Меѓутоа, претприемачи во гејм девелопмент би ги издвоиле: Томас Браш и Дејвид Вејли.

Кои се вашите идни развојни планови и предизвици? Дали планирате да исфлите нов продукт во наредниот период?

Апсолутно. За 2 – 3 месеци конечно излегува Chasmal Fear, нашата најнова видео игра која ја работиме па речиси 2 години. Веднаш потоа, имаме план за уште еден помалечок проект, а потоа започнуваме нов долгорочен проект кој горе-долу го имаме испланирано, истражено и подготвено во форма на GDD (Game Design Document).

Во моментот сте вработени во сопственото инди студио MystiveDev.Што е тоа што ве мотивираше да се пробате во претприемачките води и да основате сопствена компанија?Дали од секогаш сте сакале да основате нешто свое или овој чекор го избравте подоцна во текот на вашиот кариерен развој?Зошто го избравте овој кариерен пат(самовработување vs да се работи за друга компанија)?

Oтсекогаш сме сакале да имаме свое гејм дев студио, а и подеднакво да бидеме претприемачи. Се разбира дека претходно сме работеле во разноразни фирми, некои неповрзани со гејм девелопмент, фирми за дигитален маркетинг, фриленс работа, меѓутоа тоа што ни беше дефинитивно целта кон која се стремевме цел живот беше баш тоа – отворање на сопствено студио.

Погоре споменавте дека сте активни учесници и подржувачи на низа настани, натпревари, работилници, обуки итн. Колку и во каква  мера овие настани ви помогнаа во вашиот успех и што би им препорачале на вашите врсници и идните млади претприемачи?

Најчесто сме биле поканувани како гости на разноразни настани во нашата земја (пр. Global Game Jam+ каде предававме заедно со одличниот Иан Рошлин – основачот на Гејм Џем), меѓутоа повеќето наши учествувања се во странство. Сме учествувале како компанија на неколку настани како што е Gamescom во Келн, Германија, Pax West и Realms Deep во САД, a постојани учесници сме и на онлајн настани како што е Steam Next Fest, Steam Scream Fest, Horror Game Awards и тн.

Овие настани првично најмногу помагаат за потенцијални играчи на жанровите да ги видат нашите игри, да испробаат демо, да го кликнат “wishlist“ копчето на Steam и да станат потенцијални купувачи. Второ, исто така настаните каде што присуствуваш физички многу придонесуваат во личната комуникација со гејмерите кои навистина се љубопитни и обожаваат да зборуваат “позади сцена“ со девелоперите на видео игри. Можете да слушнете фидбек, восхит, па и критики. Трета многу добра работа е вмрежувањето и дружбата – на настани како Gamescom и PAX на пример, добро е познато дека покрај инди компании учествуваат и големи AAA компании. Имавме можност да зборуваме со маркетерите и проект менаџерите на Blizzard (Warcraft, WoW) и 3D Realms (Duke Nukem, Ion Fury, Wolfenstein 3D) и да добиеме доста совети во врска со пласирањето на продукти и маркетинг стратегија. Исто така, пример на Gamescom, сосем случајно, нашата игра Mirror Forge беше избрана да биде на насловна страна на фестивалот што придонесе за доста интервјуа, контакти со новинари и тн. И нормално за крај, спомените.

Што им препорачувате на луѓето кои пак сакаат да се испробаат во гејминг индустријата? Совет, мотивација или СТОП кон оваа гранка?

Никако СТОП - Еве уште една поговорка од Наполеон Хил: “Тој што се откажува никогаш не победува, а тој што победува никогаш не се откажува“. Меѓутоа, еве нешто од нас кое го стекнавме со искуство и работа во изминатите 14 години: Идејата како идеја – не вреди ништо. Акцијата (дејствувањето) и продуктот се тие што вредат. Доколку сакате да бидете успешни инди девелопери, работа која многу инди девелопери ја грешат е следната: создади добра игра и публиката сама ќе си дојде – ова е една огромна грешка. Претприемач апсолутно никогаш не се потпира на среќа. Собирајте податоци, истражувајте и имајте што повеќе увид за маркетот на видео игрите. Ако сте фул-тајм инди девелопер, играта ја правите за вашата публика. Треба да знаете кога и колку да отстапите дел од вашиот сон и да се прилагодите према потребата на пазарот и барањето на играчите.

Интервјуто е дел од заедничка проектна задача на студенти од Универзитетот за информатички науки и технологии “Св.Апостол Павле“ – Охрид, а со задоволство поддржан и од Стартап Охрид, првата формална организација за подршка на стартап и високотехнолошки компании во Охрид! Со задоволство ве очекуваме да ни се придужите во реализација на слични проекти и настани на следниот линк1 и линк2. Во меѓувреме за нови настани и вести пратете не на нашиот Startup Ohrid Facebook и Instagram профил.

Преглед кон 1 дел на интервјуто >>>>>

Боби и Жанко Мојсовски се двајца браќа од Охрид кои се сопственици на  инди студио за изработка на компјутерски видео игри лоцирано во Охрид, од каде управуваат со успешен глобален бизнис.  Во пријатен разговор со нив откриваме дека станува збор за креативен и компактен тим кој повеќе од 11 години успешно развива игри и гејминг проекти меѓу кои:  Mirror Forge, Santa Fell in the Wrong House, Chasmal Fear,   Alan Sharp, Wipe: Toilet Plague, Veggies Riot итн.    

Во интервјуто кое го водевме со тимот на МистивДев (MystiveDev) откриваме детали за нивните рани почетоци, предизвици и успеси при креирањето на игрите, како и за патот на успехот на овој млад креативен тим.

Во првиот дел од интервјуто ги прашавме кои се МистивДев (MystiveDev), од каде идејата да се занимаваат со изработка на игри и кога ги поставиле првите цели за отворање на сопствено инди студио.

Во вториот дел од интервјуто ги прашавме за нивниот најнов проект (издадена игра), за трендовите и потенцијалот на гејминг индустријата, за можностите за промовирање на Охрид и Македонија како дестинација за развој на игри како и за идните планови и предизвици на МистивДев.

Кои се MystiveDev и која е екипата која стои зад успехот на широко препознатливите игри Alan Sharp, Mirror Forge, Santa Fell in the Wrong House, Chasmal Fear итн.?

МystiveDev LLC (или Мистив Дев Д.О.О) е инди студио создадено од двајца браќа – Боби и Жанко Мојсовски во Охрид, би рекле официјално како фирма во Април 2024, но неофицијално пред околу 5 години. Пред тоа, бевме под името Мystive Studios кое беше формирано пред повеќе од 11 години. Воглавно, како љубители на гејм девелопмент и генерално изработката на игри нашето патување започна пред околу 14 години.

Како дојдовте до идеја да ја изработувате игри и да формирате сопствено инди-студио? И што е тоа што ве поттикна да запливате во претприемачките води?

Отсекогаш сме биле љубители на гејминг, на уметност, на креативна работа. Уште како “мали“ сме имале голема љубов кон видео игрите и нивно изработување и цело време потенциравме “сакам во животот да имаме свое гејм дев студио“. Добро се сеќавам на почетокот кога ги “тестиравме“ водите со едиторот за мапи на Warcraft 3 и едиторот за мапи на Half Life – Hammer. Мислам дека тогаш започна и љубовта према 3Д моделирање, анимации и создавање виртуелни светови.

Меѓутоа, љубовта и поттикот за влегување во светот на претприемништвото започна нешто подоцна, можеби пред 6 – 7 години благодарение на неколку фактори**: првиот фактор** беше отсекогаш сакавме да работиме за себе, а не за некој друг. Вториот фактор беше дека во приватниот сектор има многу повеќе можности, простор за учење и подобрување, финансиски просперитет и никогаш не сме биле љубители на државна работа. Третиот фактор би бил книгите и подкастите на успешните светски претприемачи со кои буквално се опседнавме, учевме од нив и постојано ги читавме, претприемачи како: Наполеон Хил, Роберт Кијосаки, Грант Кардон, Ниче Димовски Македон и тн. Четвртиот и последен фактор би бил нашата самодоверба дека благодарение на интернетот денес, и на дигиталната ера, денес се е возможно и одевме со мотото “доколку некој нешто направил во светот, го можеш и ти“.

Ако направиме детален пресек, како точно се одвиваше развојниот пат на вашиот тим и на MystiveDev – од почеток до крај? Кога почнавте, каде, како, што ве поттикна на таков чекор?

Нашиот пат започна многу, многу одамна, како што напоменавме пред 14 години со разни гејм едитори за правење мапи и модови во Warcraft, во Half Life, во Elder Scrolls и тн. Тогаш првпат се запознавме и со 3D моделирање, текстурирање и анимација и започнавме да учиме се преку интернет и онлајн курсеви, по форуми, во групи, со комуникација со други девелопери и експерти и тн. Добро се сеќавам дека првиот “прототип“ на игра кој го направивме беше, внимавај – научна-фантастика во град под вода (познато?) – последната наша игра која ја изработуваме во моментов е баш тоа. Пред 10тина години под Mystive Studios ја започнавме Alan Sharp – нашата прва игра на Steam. Би рекол дека преку оваа игра покрај што ја изработувавме ние учевме “во чекор“. Поради одредени несогласувања како студиото треба да се движи, тој тим се распадна и веднаш потоа беше направен тимот MystiveDev и започна изработката на Mirror Forge.

Во овој период, сеуште не работевме фул-тајм. Боби работеше како дигитален маркетер во компанија, додека Жанко сеуште беше на факултет (ФИНКИ). Во слободно време, исто така работевме и како фриленсери за разноразни клиенти преку интернет – генерално работејќи одредени гранки како 3Д моделирање и дигитален маркетинг.

Искуството кое го стекнавме во дигитален маркетинг беше благодарение на работата, разноразни курсеви. А постојаната љубов за инфлуенсерство и дигитален маркетинг ни помогнаа многу подоцна кога започнавме со изработката на Mirror Forge и со растењето на MystiveDev како бренд.

Во периодот кога излезе Mirror Forge, ние бевме доста активни со маркетинг и користејќи ги сите искуства, знаење и алатки успеавме да изградиме име за нашето студио и да не запознаат инфлуенсери, јутјубери, новинари, портали и најбитното, издавачи. Добивме мејлови од неколку паблишери, меѓутоа најдобар договор за нас беше со холивудскиот паблишер DreadXP – кои ни помогнаа и финансиски со инвестиција и со маркетинг кој вклучуваше поддршка од секаков тип – email newsletters, социјални медиуми, вмрежување, инфлуенсерски маркетинг, па се до одење на големи настани како Gamescom во Германија и PAX West во САД.

Со кои предизвици се соочувавте за време на развојот и изработката на вашите игри (или поконкретно од фазата на идеја до фазата на MVP(МОП-Минимум Остварлив Производ)?

Освен времето, не би рекол дека имавме некои други предизвици. Или можеби имало, но како што напоменавме, секогаш веруваме дека се може да се оствари ако се има труд, дисциплина и постојано учење. Најчесто баговите знаат да предизвикаат фрустрации, но тие се само една пречка до крајната цел која мора да ја поминеме.

Најчесто инди-девелоперите се соочуваат со проблемот на видливост, играчите да ги пронајдат и генерално маркетинг, меѓутоа ние го немавме тој проблем благодарение на постојаниот маркетинг и градењето на брендот MystiveDev.

Колку време работевте на изработка на игрите(проектите) и како стигнавте до оваа фаза да отворите сопствено инди студио со неколку издадени игри зад себе? Што сè подразбира(вклучува процесот на) под создавање на една видео-игра?

Ох, тоа е доста широк поим. Обично нашите игри траат од година и пол до две постојана работа (да, која вклучува и викенди) и многу често се случува да работиме по 14 – 18 часа на ден. За отворањето на студиото би рекол дека има неколку точки:

Отсекогаш сме сакале да бидеме претприемачи и гејм девелопери со сопствено студио. Но, вториот фактор беше нашиот втор паблишер од Холивуд (сегашниот издавач) – Wandering Wizard/Snail Games USA. За разлика од претходниот паблишер, сега ни беше потребно фирма за овој договор и мислам дека овој момент беа баш тие кои ни дадоа ветер во грб да го направиме тој чекор.

За изработката на една видео игра има многу фази. Видео игрите се интерактивен медиум и денешниот пазар е доста комплексен за разлика од порано. Ние како инди девелопери постојано учиме и се надградуваме, иновираме и бараме начини како да ја претставиме нашата креативност. Тука спаѓаат многу разноразни професии и вештини кои сами ги учиме, дали преку курсеви, преку сопствени искуства и грешки, преку видеа на јутјуб и тн. Професии како: 3Д Моделирање, Интериер и Дизајн, Уметност и Текстурирање, Програмирање, Дизајн на Нивоа, Бизнис Менаџмент, Маркетинг на социјални медиуми, Инфлуенсерски Маркетинг, Email маркетинг и тн.

Со колку издадени игри и игри во моментален развој може да се пофали   MystiveDev? Која од нив ви е најдрага и зошто?

МystiveDev официјално има 3 игри: Mirror Forge, Santa Fell in the Wrong House и Chasmal Fear под наше име. Меѓутоа, претходно сме работеле и на други проекти како Alan Sharp, Wipe: Toilet Plague и Veggies Riot. Не би издвоиле дека некоја игра ни е најдрага, сепак, како што учиме и растиме се стремиме секоја игра да биде подобра од претходната.

Кои се вештини се потребни за изработка на една видео игра? Кои програмски јазици и енџини сте работеле и во кои сте најдобри? Зошто токму тие?

Доколку работите како инди девелопери, потребни се многу вештини. Вештини како 3Д моделирање, текстурирање, анимација, 2Д уметност, Едитирање на звуци и специјални ефекти, пишување на приказна и градење ликови (литература) се многу битни вештини. Меѓутоа, вештини кои би рекол дека се подеднакво битни, а не се спомнуваат и ценат доволно се: бизнис и финансиски менаџмент, изработка на деловен и финансиски план, дигитален маркетинг кој вклучува неколку гранки на маркетинг, и пред се претприемништвото и претприемачкиот начин на размислување.

Кога се работи за енџини, сме работеле во Unity (C#) пред многу години, меѓутоа сега потполно го користиме само Unreal Engine 5 (C++ и Blueprints). Веруваме дека Unreal Engine 5 е енџинот кој најмногу одговараше за нашата визија и за тоа како ги гледавме нашите игри.

Што значи да имаш издавач кој инвестира во твојата игра? Какво е чувството кога играта ќе ти биде презентирана на Gamescom и Pax West, а интервју ќе ти прави Thomas Brush?

Да имаш издавачи кои инвестираат во твојата игра значи многу повеќе од финансиска поддршка - тоа е партнерство што ја носи играта на едно целосно повисоко ниво. Досега имавме соработка со два големи холивудски издавачи кои не само што го покрија финансискиот дел, туку ни помогнаа со Q&A, локализација и маркетинг, што ни овозможи да се фокусираме на креативниот процес и да ја направиме играта најдобра што може да биде. Покрај тоа, бидејќи сме секогаш жедни за знаење, постојано учевме и се зближивме со експерти од паблишерскиот тим кои ни објаснуваа како работи функционираат и кои чекори се превземаат за успешен продукт, како се прават одредени работи и тн. А мислам дека најголемиот бенефит е што покрај тоа што ние веќе изградивме бренд имиџ за MystiveDev, па паблишерите беа огромен Boost за самото име на компанијата и можност да не запознаат илјадници фанови ширум светот што е од огромна помош и за идни проекти.

Интересна приказна за Thomas Brush – тој е еден одличен гејм девелопер, светски познат и многу успешен претприемач, филмски режисер и Инди Гејм Девелопер кој беше спомнат во американскиот Time Magazine. Би можеле да кажеме дека доста долго време ни беше идол и му се восхитувавме и учевме од него. Замислете каква беше нашата реакција кога добивме мејл за гостување во неговиот подкаст лично од него.

Овде би додал уште една најНОВА вест, досега необјавена, за сите љубители на нашите игри, гејм девелопмент и претприемништво: Заследете на социјалните медиуми затоа што набрзо – некаде во Март, ќе бидеме на подкаст кај Joe Whyte – главниот глумец (Chris Redfield) на Resident Evil: Remake и ќе зборуваме баш на овие теми.

А на кои канали може да ве заследат вашите фанови?

На следните канали** X (Twitter) , Tiktok , Instagram , Facebook , Youtube , BlueSky , Steam Developer Page**

Што е тоа што ве мотивираше најмногу за да стигнете до оваа фаза(до овој успех?

Најголемите мотиватори беа неколку: сопствената самодоверба, начинот на претприемачко размислување, желбата безусловно да напредуваме и да го работиме тоа што го сакаме и никогаш да не се откажуваме. Се разбира, љубовта према гејм девелопментот и инспирацијата од (пре)раскажувањето на приказните, холивудските филмови и книгите – бестселери само во форма на видео игри беше исто така уште еден мотиватор и инспирација.

Што го прави така компактен и успешен вашиот тим за да може успешно да развива и лансира игри?

Па, дефинитивно, најголемите фактори би биле тоа што сме двајца браќа со многу слични, речиси исти вкусови особено кога се работи за жанрови во уметност и гејм девелопмент и перфектно се сложуваме во начинот на размислување. Боби е задолжен за визуелниот дел најчесто – од 3Д моделирање, текстурирање, анимација, изработка на левели, специјални ефекти и звуци, дигиталниот маркетинг и промоција на игрите и самото студио, додека Жанко го работи програмирањето, системите и генерално гејм дизајнот. Меѓутоа, многу често се случува и некои од нашите улоги да се преклопат, пр. Жанко да работи графички дизајн за маркетинг постери, додека Боби да програмира некои основни системи потребни на одредени места во играта.

Дали во текот на развојот на тимот или на MystiveDev низ годините добивте некаква поддршка и од кого?

Најголемата поддршка во нашата кариера беа нашите најблиски (родители, роднини, девојки) кои потполно не поддржуваа и веруваа во нашиот животен сон, а исто така и другарите кои секогаш беа тука за нас и ни помагаа да го негуваме овој претприемачки дух и начин на размислување (за среќа, повеќето наши другари се амбициозни, претприемачи и многу храбри кога се работи за остварување на соништа и постигнување успех). А веднаш потоа би ги ставил издавачите кои исто така беа еден огромен скок за нас.

Кој тип на поддршка би ја извдоиле како најдрагоцена? Дали можеби можноста да се учествува на натпревари(хакатони), можноста да се освои некоја награда, помошта  од ментори, присуство на настани, нетворкинг итн?

Од аспект на натпревари, да бидеме искрени, не сме учествувале на натпревари или хакатони во нашата земја. Целата наша работа и труд беа посветени преку интернет или на фестивали во странство (Gamescom, PAX West, 3D Realms’s Realms Deep и тн.). Меѓутоа, нема поголема поддршка од онаа на најблиските околу нас кои безусловно не мотивираа и подржуваа и веруваа во нас.

Што сметате дека најмногу ви недостасуваше при развојот, изработката и лансирањето на игрите?

Би рекол само времето (како ограничен ресурс). Најверојатно зошто сите работи кои што сме ги примениле во нашите продукти, од дигиталните вештини за гејм девелопмент, па се до маркетинг, вмрежување и градење силни врски со инфлуенсери и стримери (кои денес се наши пријатели), сите овие вештини ги гледавме како еден предизвик кој мораше под итно да го научиме, без разлика на се. Мислам дека причината за тоа беше што секогаш нашиот фокус беше на крајната цел – успешно извадена игра и секогаш гледавме да најдеме решение за било која пречка.

Што би направиле поинаку,  односно што би подобриле или промениле од денешна перспектива со цел да го олесните развојот на игрите и воопшто на претприемачкиот еко-систем?

Па мислам дека единствено нешто што можеби малку би го подобриле повеќе (сега сме на одлично ниво во врска со тоа, меѓутоа не бевме пред неколку години) е анализа на пазарот, бизнис стратегиите и планирањето и финансирањето на проекти.

Интервјуто е дел од заедничка проектна задача на студенти од Универзитетот за информатички науки и технологии “Св.Апостол Павле“ – Охрид, а со задоволство поддржан и од Стартап Охрид, првата формална организација за подршка на стартап и високотехнолошки компании во Охрид! Со задоволство ве очекуваме да ни се придужите во реализација на слични проекти и настани на следниот линк1 и линк2. Во меѓувреме за нови настани и вести пратете не на нашиот Startup Ohrid Facebook и Instagram профил.

Продолжениe кон 2 дел на интервјуто >>>>

Охрид оваа пролет ќе биде центар на иновациите и претприемништвото. Oд 25 до 27 април 2025 година ќе се одржи Techstars Startup Weekend Ohrid 2025.

Овој глобален концепт, кој инспирира илјадници претприемачи што се во почетна фаза ширум светот, трет пат по ред се случува и во иновативниот Охрид, нудејќи тридневно интензивно искуство за сите оние кои сакаат да ја трансформираат својата бизнис идеја во реалност.

Techstars Startup Weekend е уникатен настан каде учесниците – програмери, дизајнери, маркетери и млади претприемачи – ќе имаат можност да работат на развој на свои стартап идеи, водени од искусни ментори и експерти од индустријата. Преку брз и динамичен процес, тимовите ќе развијат прототипи, ќе тестираат концепти и ќе ја презентираат својата финална идеја пред жирито во недела навечер.

Startup Weekend е совршена можност за секој што сака да направи разлика – без разлика дали е студент, професионалец или ентузијаст за технологија и иновации. Охрид, со својата уникатна енергија и потенцијал, е совршена локација за развој на стартап заедницата, изјавија организаторите на овој настан.

Настанот ќе се одржува од 25 до 27 април 2025 во просториите на ко-организаторите на овој настан односно во Универзитетот за информатички науки и технологии “Св.Апостол Павле“. Билетите се достапни од 24 февруари, а бројот на карти е ограничен на 50. Заинтересирани може да се пријават на веб сајтот https://swohrid.com.

За сите учесници подготвивме специјални изненадувања, а најдобрите три тима ќе освојат вредни награди. Прво, второ и трето место ќе бидат наградени со престижни награди кои ќе им помогнат да го развијат својот стартап и да го продолжат своето претприемачко патување.

Сите заинтересирани можат да се пријават како поединци, без разлика дали имаат веќе дефинирана идеја или не. За тимовите што се пријавуваат заедно, достапна е промотивна цена. Исто така, за сите учесници ќе бидат обезбедени храна и пијалоци за време на целиот викенд. Ги покануваме и охрабруваме сите заинтересирани и сите што го поддржуваат претприемништвото да станат дел од овој единствен годишен настан и да придонесат кон развојот на иновативната заедница, посочуваат организаторите.

За повеќе инфо како помина претходнотo издание на Стартап Викенд Охрид 2024 ви препорачуваме да ги погледнете следнитевидеа: видео 1, видео 2  и каналите 1 и каналите 2.

Со задоволство подржано од Стартап Охрид, првата формална организација за подршка на стартап и високотехнолошки компании во Охрид! Во меѓувреме за нови настани и вести пратете не на нашиот Startup Ohrid Facebook и Instagram профил.

Текстот делумно е превземен од порталот It.mk

Александар Спасеновски, Климент Маријаноски, Дарко Крлески, Ана Спироска и Ана Атанасовска се петорицата млади средношколци од ОЕМУЦ „Св. Наум Охридски“ од Охрид кои ја развија и лансираа апликацијата „ТрешПингер“(TrashPinger).  Во пријатен разговор со нив откриваме дека станува збор за компактен тим кој разви (ва) апликативно решение за заштита и унапредување на животната средина преку лоцирање, пријавување и мапирање на диви депонии во реално време и соодветна рана превенција и детекција на диви депонии и други загадувачи кои влијаат врз животната средина.

Во интервјуто кое го водевме со тимот на Треш Пингер откриваме детали за нивните рани почетоци, предизвици и успеси при креирањето на апликацијата, како и за патот на успехот на овој млад креативен тим.

Најпрво ги прашавме на кој начин функционира „ТрешПингер“(TrashPinger), од каде идејата и кога ги поставиле првите нацрти за нејзиното создавање.

Што е ТрешПингер и за кого е наменета оваа апликација?

ТрешПингер е апликација која помага во заштита на животната средина преку поттикнување на корисниците да пријавуваат диви депонии и загадување во нивната околина. Таа е наменета за сите кои сакаат да се вклучат во еколошки активности и да помогнат во одржување на чистотата во нивните заедници.

Кој проблем го решава истата и какви функционалности им пружа истата на корисниците?

ТрешПингер го решава проблемот со дивите депонии и загадувањето на јавни места. Апликацијата им овозможува на корисниците да пријават локации со отпад (диви депонии), да ги детектираат, да ги локализираат (мапираат) и да ги информираат надлежните органи и невладините организации со цел превенирање на понатамошното создавање на диви депонии и други загадувања на животната средина. Таа поттикнува поактивно учество на граѓаните и јавноста во еколошките иницијативи.

На кој принцип функционира оваа апликација и за кого е наменета?

Апликацијата функционира преку пријавување на локации со загадување преку локацијата на корисникот, со што ги алармира надлежните служби и еко-здруженијата за брзо интервенирање. Наменета е за сите кои се грижат за животната средина и сакаат да имаат влијание на чистотата во локалната заедница или поширокиот регион.

Кој стои зад тимот на TrashPinger?

Тимот го сочинуваат ученици од ОЕМУЦ Св. Наум Охридски од Охрид: Александар Спасеновски, Климент Маријаноски, Дарко Крлески, Ана Спироска и Ана Атанасовска, со поддршка од менторот Ирена Ралева Најдеска.

Како дојдовте до идеја да ја изработите ТрешПингер и со кои предизвици се соочувавте за време на развојот на идејата?

Идејата за ТрешПингер произлезе од забележаната потреба за подобрување на чистотата и заштитата на животната средина во локалните заедници. По увидот во недостатокот на ефективни алатки за пријавување на отпад и диви депонии, тимот реши да развие апликација која ќе го решава овој проблем.

Еден од главните предизвици при развојот на идејата беше разработката на апликацијата, започнувајќи од концептот до развојот на функционирањето на апликацијата. Потребата од знаење и вештини од различни области како програмирање, дизајн, бизнис планирање, и стратегија за маркетинг беа исто така предизвик, но сепак тимот сомеѓусебно помагање, надополнување и   мултидисциплинарен пристап успеа да се надмине себеси и да ја оствари целта.

Колку време работевте на изработка на идејата (проектот) и како стигнавте до оваа фаза на лансирање на истата на Гугл Плеј Стор?

Работата на апликацијата започна пред околу 2 години со учество на натпреварот за бизнис-идеи базирани на зелени одржливи технологии и зелено претприемништво “GreenTech Entrepreneurship Challenge 2022“ во Скопје во организација на Стартап Македонија,  на кој како тим во проширен состав успеавме да ја презентираме нашата идеја и да го освоиме  првото место како млади еко-претприемачи за 2022 година. На самиот почеток иако навидум започна како првична идеја со валидиран концепт(proof of concept) за брзо време истиот преку напорна работа,менторска помош и учество на неколку натпревари  успеавме да ја доразвиеме во понапредна фаза и да стигнеме до лансирање на апликацијата. Секако стекнатото предзнаење и вештини стекнати во училишниот процес комбинирани со стекнатите практични знаења и вештини од менторите и учеството на разни натпревари ни помогнаа дополнително да ги (до) усовршиме своите идеи, знаења и вештини, да ја изработиме апликацијата и успешно да ја лансираме на Google Play Store (достапна за симнување на линкот). Секако за да стигнеме до нивото на кое се наоѓаме денес како тим и како лансиран продукт,  потребно беше макотрпна работа, справување со различни предизвици и околности, учество на неколку натпревари/хакатони, неколку последователни тестирања и исправки на продуктот, контунуирано учење (learning by doing) итн.)

Што ве мотивираше најмногу за да стигнете до оваа фаза?

Мотивацијата дојде од желбата да се реши проблемот со загадувањето и од уверувањето дека ТрешПингер може да има реален и видлив ефект на животната средина. Поддршката од менторите, позитивниот натпреварувачки/претприемачки дух на тимот и желбата за успех играа клучна улога.

Ученици сте на ОЕМУЦ Св. Наум Охридски. Во колкава мера стекнатото знаење и вештини за време на образовниот процес ви овозможија полесно да ја развиете вашата идеја?

Стекнатото знаење и вештини во образовниот процес, посебно од области како програмирање и претприемништво, беа клучни во процесот на развојот на апликацијата. ОЕМУЦ Св. Наум Охридски преку самиот образовен процес пропратен со практична настава, специфични предмети, работилници, настани и обуки ни овозможија да се стекнеме со специфични предзнаења и вештини кои ни беа потребни при развојот на идејата(апликацијата).Како поклучни би ги издвоиле: наставата и работилниците за претприемништво, предметите поврзани со програмирањето на самата апликација, учеството вопрактични проекти и натпревари, учество на хакатони, помошта и менторството на наставниците итн.

Што го прави така компактен и успешен вашиот тим?

Тимот е компактен и успешен благодарение на мултидисциплинарноста и соработката помеѓу членовите кои доаѓаат од различни области. Имено поседувањето на знаења и вештини од различни области како програмирање, дизајн, бизнис планирање, и стратегија за маркетинг пропратено сомеѓусебното и несебично помагање и надополнување на тимот во голема мера ни помогна да се изградиме во успешен тим.

Дали имавте поддршка во изминатиот период и од кого?

Да, тимот доби значајна поддршка од страна на менторот Ирена Ралева Најдеска, од училиштето, како и од учеството на различни хакатони и работилници каде што стекнавме нови знаења, вештини и искуства, а би ја истакнале и подршката  од еко-заедницата во Охрид,  локалната стартап заедница-Стартап Охрид, локалната самоуправа, поддршката од различни субјекти внатре и надвор од Македонија и слично.

Кој тип на поддршка ви беше најдрагоцена при развојот на идејата?

Највредната поддршка беше можноста за учество на натпревари, помошта од менторите, како и медиумската видливост која ни помогна при развој на проектот да се промовира и да привлече внимание од/во јавноста. Од друга страна потребата за финансиски ресурси и поголем јавен интерес (публицитет) беа два клучни елементи кои најмногу ни недостасуваа при желбата што побрзо да ја развиеме и лансираме апликацијата на пазарот.Драгоцена поддршка и помош стигна и од еко-заедницата, стартап заедницата-Стартап Охрид, индивидуи, еко-активисти, медиумите, граѓанските организации, огранизаторите на разни настани (натпревари, хакатони, работилници и сл.) на кои би сакале во оваа прилика да им се заблагодариме.

Што сметате дека најмногу ви недостасуваше при реализацијата на идејата и апликацијата?

При развојот и лансирањето на Trashpinger, се соочивме со неколку клучни предизвици: 1.Финансиски ресурси – Недостаток на финансирање за побрза разработка, тестирање и маркетинг на апликацијата. Со повеќе средства, ќе можевме да го забрзаме процесот и да обезбедиме подобра техничка инфраструктура. 2. Маркетинг и видливост – Иако идејата беше иновативна, недостигаше поголем публицитет за да стигне до поширока публика и релевантни партнери. Потребна беше поагресивна стратегија за промоција. 3.Партнерства и поддршка од заедницата – Имаше предизвици во поврзувањето со локални власти, еко-организации и компании кои можат да помогнат во имплементацијата и ширењето на апликацијата. 4.Технички аспекти и развој – Иако техничкиот тим беше компетентен, можеби дополнителна експертиза во UI/UX дизајн и оптимизација на апликацијата би помогнала во подобро корисничко искуство. 5.Бизнис модел и стратегија – Потребно беше подлабоко разбирање за монетизација (генерирањето на некаков профит) и долгорочна одржливост на апликацијата, како и појасна стратегија за привлекување на корисници и инвеститори.

Што би предложиле за истото да се промени или подобри?

Би препорачале организирање на повеќе настани за поврзување со сродни организации и претприемачи, а исто така од голема помош би биле  достапноста до повеќе (различни) извори на финансирање за стартапи (грантови, субвенции, даночни ослободувања,  итн.), настани за вмрежување, менторство, различни начини на собирање парични средства за стартапи или ново основани компании, достапност(расположливост на)  до ментори и менторски  програми, инкубаторски/акцелераторски програми, обуки, работилници итн.

Кое е мотото на TrashPinger и зошто се одлучивте баш за истото?

Мотото на TrashPinger е “Ping, clean, repeat!” бидејќи ја рефлектира основната идеја на апликацијата: пријавување на проблемите со загадувањето, чистење на локациите и повторување на процесот за одржување на чистотата.

Која е вашата најомилена парола (мисла) која ве движи и мотивира да се движите напред?

Нашата најомилена парола која не движи и мотивира да продолжиме напред е Не се откажувај, секој неуспех е само еден чекор поблиску до успехот. Оваа мисла ја носиме во себе, бидејќи знаеме дека со секоја пречка или потешкотии на патот, стануваме посилни и поуспешни. Постојаното учење од грешките и развојот на идејата се клучни за напредокот во претприемништвото и целокупниот развој на општеството.

Кој е ваш најомилен претприемач или претприемачи како role-model-и (примери) на кого се огледате и зошто?

Нашите омилени претприемачи можат да се разликуваат во зависност од тоа како успеале, но некои од најпознатите претприемачи кои ги сметаме за role-model-и се: Елон Маск, кој го води “Tesla” и “SpaceX” и има значително влијание во индустриите на автомобилската и вселенската технологија, и Стив Џобс, основач на “Apple”, кој ја промени технологијата и начините на кои ја доживуваме комуникацијата и компјутерите. Нивната иновација, визија и посветеност на деталите се нешто на кое многу млади претприемачи (ќе) се огледуваат.

Како Охрид и Македонија може да ги искористи придобивките од користењето на вашата апликацијата?

Апликацијата TrashPinger може да има многу позитивни ефекти за Охрид и Македонија, бидејќи ќе го подигне нивото на свест за еколошките проблеми и ќе им овозможи на жителите и посетителите да учествуваат во чистењето и заштитата на животната средина. За Охрид, кој е познат по своето природно богатство и туристичката привлачност, оваа апликација може да ја подобри сликата на градот како чист и зелен, што е привлечен фактор за туристите и локалните жители. Имено со заеднички ангажман на сите чинители може да го направиме Охрид и останатите места низ Македонија да бидат успешни и претпознатливи зелени еко-туристички дестинации кои ќе привлекуваат се повеќе и повеќе гости и туристи влубеници во природата и културните богатства.

Покрај равојот и изработката на апликацијата во изминатиот период организиравте и неколку волонтерски еко-акции низ Охрид и околината. Зошто го одбравте токму Охрид за тест-околина за лансирање на апликацијата и за организирање на вашите еко-кампањи за заштита на животната средина? Кој би бил заедничкиот бенефит од соработката помеѓу Вас (апликацијата) и градот Охрид?

Охрид е одлично место за тестирање на апликацијата и организирање на еко-кампањи, бидејќи градот е многу познат по природните убавини и екосистемот, што го прави идеално место за волонтирање и еко-акции. Заедничкиот бенефит од соработката помеѓу TrashPinger и Охрид може да биде во зголемена свест за еколошките проблеми и чистење на јавните простори, што ќе го направи Охрид уште поатрактивен за туристите, а истовремено ќе го подобри животниот стандард на локалното население.

На кој начин би ги заинтересирале корисниците да ја користат апликацијата TrashPinger?

За да ги заинтересираме корисниците да ја користат апликацијата TrashPinger, планираме да организираме награди за најактивни корисници, исто така развиени се партнерства со локални бизниси кои ќе им понудат попусти или награди за користење на апликацијата. Покрај тоа, активната кампања на социјалните медиуми помага да ја подигне видливоста на апликацијата за да го мотивира локалното население да го очисти својот град а воедено да се стекнат и со одредени попусти или награди.

Кои се вашите развојни планови и идни предизвици? Дали планирате надградби на апликацијата и какви?

Развојните планови за TrashPinger вклучуваат надградби кои ќе се фокусираат на подобрување на корисничкото искуство, интеграција со нови еколошки иницијативи, и вклучување на дополнителни функции како што се системи за навигација кон најблиските точки за рециклирање. Идните предизвици вклучуваат проширување на апликацијата во други региони (се мисли на балканот) и зголемување на свеста за нејзиното користење. Во меѓувреме очекуваме корисниците да ја симнат и пробаат апликацијата и активно да се вклучат со нивни предлози, мислења или забелешки за следните надоградби и подобрувања на апликацијата. (апликацијата е достапна за симнување на следниот линк)

Сумирано, кои се клучните придобивки од реализацијата на овој ваш проект и дали активностите на терен и понатаму продолжуваат и во која насока?

Клучните придобивки од реализацијата на TrashPinger се во тоа што апликацијата ќе ја зголеми свеста за заштита на животната средина и ќе ги поттикне луѓето да учествуваат во заштитата на природата. Активностите на терен ќе продолжат и ќе се фокусираат на повеќе еко-акции, како и на вклучување на повеќе корисници преку подобрени кампањи и мотивирачки стратегии.

Споменавте дека учествувавте на неколку натпревари, работилници, обуки и настани кои ви помогнаа во презентацијата и развојот на идејата (апликацијата).Дали би се пријавиле повторно на следни такви натпревари, односно настани и што би им препорачале на вашите врсници?

Учествувањето на настани, натпревари, работилници и обуки беа од голема важност за развојот на нашата апликација. Овие настани нудат можност за стекнување на нови знаења, вештини и искуства, можности за менторство и подобрување на квалитетот на идејата или решението(во нашиот случај апликацијата), можност за презентирање и тестирање на идеите, замислите и решенијата, можност за запознавање со нови напредни градива, алатки, методи, технологии, пазарни трендови итн.Препораката за младите е да не се плашат да учествуваат и да се обидуваат со своите идеи и решенија, бидејќи ова ќе им помогне да ги усовршат своите вештини и да создадат нови можности за успех, да бараат менторство, спонзори, да бидат дел од заедници кои  го делат истите интерес и мислења,можност да ги тестираат своите идеи и продукти, да се вмрежуваат и да стекнат нови познанства и релации, да изнајдат финансирање за своите решенија и проекти, да спроведуваат реални анкети за заинтересираноста на корисниците, да ја тестираат изведливоста(оправданоста) на идејата и бизнис моделот, успешно да го испланираат развојниот процес и следните чекори, како и да ја искористат можноста за консултации (советување) со повеќе луѓе од различни сфери и области.

Во моментот сте средношколци, ученици во ОЕМУЦ Св.Наум Охридски.Кој би бил вашиот иден кариерен пат по завршувањето на училиштето? Би избрале да се 1.самовработите , односно да основате сопствена компанија и да продолжите да “пливате“ во претприемачките води или пак би се одлучиле да се 2.вработите и да работите за друга компанија? Зошто го избравте било кој од одговорите?

По завршувањето на училиштето, може да се изберат различни патишта. Некои од нас можат да се самовработат и да основаат своја компанија, додека други може да одлучат да се вработат во постоечки компании. Сепак, претприемачкиот пат ни нуди поголема слобода и можности за иновации, иако носи и поголеми предизвици. Се зависи од човекот и од можностите и предизвиците кои му ги нуди сегашниот динамичен свет.Имено иако повеќето средношколците како посигурната опција ја сметаат онаа за вработување во некоја компанија, тоа не треба да значи дека не можете да ги следите вашите соништа и да се одлучите да создадете нешто свое.

За крај што би им (пре) порачале на вашите врсници и на останатите идни млади претприемачи кои имаат своја идеја/замисла?

За младите претприемачи, важно е да не се плашат од неуспеси и да веруваат во себе и своите идеи. Препораката е да учествуваат во натпревари и работилници, бидејќи тоа е одлична можност за учење, вмрежување и развој. Младите треба да се обидат да создадат нешто ново, да бидат креативни и да не се плашат да експериментираат, бидејќи претприемачкиот пат е полн со можности и нови искуства.

Интервјуто е дел од заедничка проектна задача на студенти од Универзитетот за информатички науки и технологии “Св.Апостол Павле“ – Охрид и  ученици на ОЕМУЦ “Св. Наум Охридски“ – Охрид,  а со задоволство поддржан и од Стартап Охрид, првата формална организација за подршка на стартап и високотехнолошки компании во Охрид! Со задоволство ве очекуваме да ни се придужите во реализација на слични проекти и настани на следниот линк1 и линк2. Во меѓувреме за нови настани и вести пратете не на нашиот Startup Ohrid Facebook и Instagram профил.